Το τερατάκι του άγχους

Το άγχος είναι μια λέξη που λέμε συνεχώς, ένα συναίσθημα που βιώνουμε καθημερινά. Τι είναι όμως αυτό; Ο ορισμός λέει ότι "άγχος είναι ένα συναίσθημα δυσθυμίας που προέρχεται από την υποκειμενική βίωση μιας απειλής που εμφανίζεται σε καταστάσεις με αβέβαιη έκβαση ή σε καταστάσεις που ενέχουν την παράμετρο του κινδύνου, στις οποίες το άτομο εκτίθεται αβοήθητο".

Προσέξτε λιγάκι τον ορισμό. Λέει για υποκειμενική βίωση μιας απειλής, είτε σε επικίνδυνες καταστάσεις, είτε σε καταστάσεις με αβέβαιη έκβαση. Ο πραγματικός κίνδυνος είναι κάτι που συμβαίνει σπάνια, οι καταστάσεις με αβέβαιη έκβαση είναι αυτές που συμβαίνουν κάθε δευτερόλεπτο της ύπαρξης μας. Δηλαδή ο ίδιος βιολογικός μηχανισμός ενεργοποιείται στο ανθρώπινο σώμα, είτε υπάρχει πραγματικός κίνδυνος (π.χ. σε κυνηγά ένας μανιακός με ένα τσεκούρι) είτε υπάρχει απλά μια αβεβαιότητα (π.χ. το τι ζαριά θα φέρεις παίζοντας τάβλι). Οι ίδιες ορμόνες παράγονται στο σώμα, απλά σε διαφορετική ποσότητα, και η ποσότητα καθορίζεται πολλές φορές υποκειμενικά από το πως βιώνει ο καθένας το στρεσογόνο ερέθισμα, και όχι από το ερέθισμα αυτό καθεαυτό. Θυμάμαι ότι αρκετά χρόνια πριν, στο μεταπτυχιακό μου, είχα μελετήσει πολύ τον βιοχημικό μηχανισμό του άγχους, και αυτό που είχα μάθει είναι ότι είναι ένας μηχανισμός, που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα άσχημες επιπτώσεις, αλλά βραχυπρόθεσμα προετοιμάζει το σώμα μας να αντιμετωπίσει μια επικίνδυνη κατάσταση (δεν χρειάζεται να σας ζαλίσω με τις χημικές λεπτομέρειες, αλλά όποιος θέλει ας μου πει...). Και επειδή σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, ευνοϊκά για την επιβίωση χαρακτηριστικά μεταφέρονται σε μελλοντικές γενιές καθορίζοντας την μακροπρόθεσμη αλλαγή των ειδών, εικάζω ότι οι πολύυυυυ παλιοί μας πρόγονοι που είχαν αυτή την χαρακτηριστική σωματική αντίδραση, ήταν αυτοί που επιβίωσαν, μετέδωσαν το χαρακτηριστικό τους απογόνους τους και το κληρονομήσαμε και εμείς. Και επειδή οι εξελικτικές αλλαγές στους ζωντανούς οργανισμούς παίρνουν τεράστιες χρονικές περιόδους για να γίνουν, ενώ οι κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές γίνονται συγκριτικά σε χρονικές περιόδους πάρα πολύ μικρότερου μήκους, έχουμε βρεθεί να έχουμε ένα χαρακτηριστικό που περισσότερα προβλήματα δημιουργεί, παρά αποτρέπει γιατί ακόμα δεν έχουμε προλάβει να το διώξουμε. Και επειδή πλέον δεν κινδυνεύει η σωματική μας ακεραιότητα καθημερινά, αλλά ο μηχανισμός υπάρχει, ενεργοποιείται όχι μόνο κάθε φορά που εικάζουμε ότι κινδυνεύουμε από κάτι, αλλά και κάθε φορά που δεν ξέρουμε το τι θα γίνει σε οποιαδήποτε τομέα της ζωής μας. Μπαίνει δηλαδή το κομμάτι της υποκειμενικότητας που τόνισα στον ορισμό του άγχους παραπάνω. Και αυτοί που δεν έχουν θέμα με το άγχος είναι είτε αυτοί που υποκειμενικά δεν ασχολούνται με τα ερεθίσματα, είτε αυτοί που ξέρουν πως να εξουδετερώνουν τις παρενέργειες του μηχανισμού αυτού με τις δράσεις τους.

 Γιατί σας τα λέω όλα αυτά. Για να φτάσω στο αυτονόητο, αυτό που λεν οι ψυχολόγοι και οι φίλοι μας που προσπαθούν να μας ηρεμήσουν όταν αγχωνόμαστε. "Ξεκόλα ρε! Δεν έγινε και τίποτα!" είναι αυτό που χρειάζεται να σκεφτόμαστε όταν το τερατάκι του άγχους μας κατατρώει τα σωθικά. Όλα είναι υποκειμενικά, για τον ίδιο λόγο που αγχωνόμαστε εμείς ηρεμούν κάποιοι άλλοι και το ίδιο πράγμα που κάποτε μας άφηνε αδιάφορους τώρα μας τσακίζει και τούμπαλιν. Γράφοντας τα αυτά δεν σας κάνω κήρυγμα αλλά αυτοψυχοθεραπεία, το έχω ξαναπεί. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός ύπαρξης αυτού του βλογ. Πριν συνεχίσω να μιλάω για το άγχος, δείτε ένα ωραίο βιντεάκι που είδα λίγες μέρες πριν, για ένα άλλο θέμα που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους. Την κατάθλιψη.

Εννοείται ότι μου άρεσε ότι ο τρόπος που καταπολέμησε το τερατάκι της κατάθλιψης ο τύπος ήταν η μουσική. Αντίστοιχο τερατάκι με αυτό που είδατε και στο παραπάνω βίντεο είναι και το τερατάκι του άγχους. Ζει μέσα μας, βλέπει ότι βλέπουμε, πειράζει το μυαλό μας και μας κάνει τη ζωή δύσκολη. Άλλες φορές μένει κοιμισμένο, άλλες φορές είναι σε υπερδιέγερση και δεν μας αφήνει σε ησυχία ούτε μια στιγμή της ύπαρξης μας. Ζουμπάει το στομάχι μας, ανεβοκατεβάζει την ένταση της καρδιάς μας, μπλοκάρει την ανάσα μας, επηρεάζει τη σκέψη, την ομιλία και τις πράξεις μας. Μας προβάλλει στον εγκεφαλικό μας κινηματογράφο όλα τα πιθανά εναλλακτικά μέλλοντα που προκαλούνται από κάθε πράξη μας αλλά πάντα διαλέγει να δείξει τα άσχημα πρώτα. Ένας κόμπος στο στομάχι, μια καρδιά που χτυπά ακανόνιστα μια ανάσα που κόβεται, είναι κάτι που βιώνουν όλο και περισσότεροι γύρω μας για όλο και περισσότερο χρόνο και επηρεάζει τη ζωή τους από όλες τις απόψεις. Ας μην μπω σε λεπτομέρειες για το τι μπορεί να προκαλέσει στον ανθρώπινο οργανισμό η συνεχής παραγωγή των ορμονών που σχετίζονται με το άγχος, ας σκεφτούμε μόνο ότι το τερατάκι αυτό δεν μας αφήνει καν να χαρούμε τις ευχάριστες στιγμές που μας παρουσιάζονται. Και αυτό είναι κρίμα. 

 Και εννοείται ότι οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται αγχώνονται περισσότερο και ότι δεν είναι λύση να τα γράψουμε όλα στα παπάρια μας (όπως συμβουλεύει η φωτογραφία που έβαλα στην αρχή του κειμένου), αλλά κάπως πρέπει να βρεθεί ένα μέτρο. Και για να μη σκάμε και για να κάνουμε και κάτι που έχει σημασία, γιατί χωρίς ενδιαφέρον και ρίσκο, γιατί χωρίς να νοιαζόμαστε για κάτι, δεν μπορούμε να επιτύχουμε τίποτα. Απλά είναι κάποιες φορές που αν ενδιαφέρεσαι για κάτι και βλέπεις ότι δεν μπορείς να κάνεις αυτό που θες, αυτό που θεωρείς ότι πρέπει να γίνει, είναι πολύ δύσκολο να σταματήσεις να ενδιαφέρεσαι, είναι δύσκολο να σταματήσεις να αγχώνεσαι. Γράφω αυτό το κομμάτι για να ξορκίσω λίγο το κακό του άγχους από μέσα μου. Κατάλαβα ότι έπρεπε να το κάνω όταν ένας φίλος που άκουσε την τελευταία μου ραδιοφωνική εκπομπή την προηγούμενη Τρίτη μου είπε "ρε μαλάκα, πόσο αγχωμένος είσαι όταν κάνεις εκπομπή;". Υποτίθεται, μάλλον δεν υποτίθεται, ισχύει απολύτως, ότι οι εκπομπές μου είναι κάτι που το περιμένω όλη την εβδομάδα και περνάω καλά κάνοντας τες, αλλά ακόμα και σε αυτές φαίνεται το άγχος μου. Φαντάζομαι πως θα δείχνω στη δουλειά... Ίσως η κατάσταση στο σχολείο ειδικότερα και στην παιδεία γενικότερα, ίσως η επερχόμενη μου μετακόμιση, ίσως η μαυρίλα της εποχής,, ίσως τα δικά μου θέματα, ίσως το στραβό μου το κεφάλι, έχουν ξυπνήσει αυτό το τερατάκι που όλο και συχνότερα με ταλαιπωρεί. Θα το σκοτώσω όμως, που θα πάει. Λίγο με μουσικούλα, λίγο με καλή παρέα, λίγο με καλό κρασί, λίγο με το καλοκαιράκι που έρχεται θα το σκίσω το πούστικο. Που θα πάει... Ελπίζω και εσείς να κάνετε το ίδιο. Ηρέμησα τώρα που τα έγραψα...

Καλό βράδυ, και να προσέχετε.

Και μην αγχώνεστε, αν σας πω πόσο κακό μπορεί να κάνει το άγχος θα αγχωθείτε...