Αντιγράφω μια ανάλυση για τα γεγονότα στην Αίγυπτο, από έναν φίλο που έχει ζήσει εκεί για 2 χρόνια.
Το καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, μια τυπική στρατιωτική δικτατορία, κλυδωνίζεται μετά από 30 χρόνια απολυταρχικής διακυβέρνησης. Ο δικτάτορας, που πριν γίνει ισόβιος πρόεδρος ήταν αξιωματικός της αεροπορίας, ανέλαβε την εξουσία το 1981, μετά τη δολοφονία του προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από παρελαύνοντες στρατιώτες την μέρα εθνικής εορτής. Όλοι οι πρόεδροι της χώρας, από την εγκαθίδρυση της Αιγυπτιακής δημοκρατίας το 1953, προέρχονταν από το στρατό.
Οι διαδηλώσεις που συγκλόνισαν τη χώρα τις τελευταίες 5 ημέρες ξεκίνησαν από μια πρωτοβουλία στο facebook. Στις 25 Ιανουαρίου, έντεκα μέρες μετά την έξωση του Τυνήσιου δικτάτορα, οργανώθηκε μέσω της ιστοσελίδας κοινωνικής δικτύωσης διαμαρτυρία στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Αν και η διαδικυακή πρωτοβουλία συγκέντρωσε 85000 μέλη [1], το καθεστώς δε φάνηκε να ανησυχεί ιδιαίτερα. Περίπου 50000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν τελικά σε όλη τη χώρα, ένας εντυπωσιακός αριθμός, αν σκεφτεί κανείς ότι οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι κινδυνεύουν από συλλήψεις μετά βασανιστηρίων. Σε εκτεταμένες συγκρούσεις με την αστυνομία, ειρωνικά ανήμερα της αργίας για τη «γιορτή της αστυνομίας», σκοτώθηκαν δύο διαδηλωτές και ένας αστυνομικός. Δόθηκαν στη δημοσιότητα ερασιτεχνικά βίντεο με εντυπωσιακές σκηνές αστυνομικών που υποχωρούν από τις θέσεις τους κάτω από την πίεση του πλήθους.
Τις επόμενες δυο μέρες συνεχίστηκαν οι διαμαρτυρίες, με δεκάδες χιλιάδες να διαδηλώνουν στους δρόμους του Καΐρου, περιφρονώντας την απαγόρευση κυκλοφορίας που προσπάθησε να επιβάλει η κυβέρνηση.
Την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου, αργία και ημέρα προσευχής για τους μουσουλμάνους, η εξέγερση κλιμακώθηκε. Ενώ η κυβέρνηση έκοψε σε όλη τη χώρα το ίντερνετ και την κινητή τηλεφωνία [2], προφανώς για να δυσκολέψει τη συνεννόηση των διαδηλωτών, συγκεντρώθηκαν στους δρόμους του Καΐρου και αλλού εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, παραλύοντας τις συγκοινωνίες. Σε συγκρούσεις με τα σώματα ασφαλείας σκοτώθηκαν σε όλη την χώρα περισσότεροι από 100 άνθρωποι. Τη νύχτα το πλήθος αγνόησε ξανά την απαγόρευση κυκλοφορίας και η κυβέρνηση κατέβασε το στρατό στους δρόμους του Καΐρου. Καταγράφηκαν εντυπωσιακές σκηνές με τους διαδηλωτές να επευφημούν (!) τους στρατιώτες που επέβαιναν στα άρματα μάχης [3]. Σε πολλές περιπτώσεις οι στρατιώτες επέτρεψαν στους διαδηλωτές να ανεβούν στα άρματα μάχης στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Οι πολίτες τραγουδούσαν τον εθνικό ύμνο και κρατούσαν σημαίες ανεβασμένοι πάνω σε κινούμενα άρματα μάχης, που υποτίθεται πως είχαν σταλεί για να επιβάλλουν την απαγόρευση κυκλοφορίας.
Το Σάββατο 29 Ιανουαρίου οι διαδηλώσεις συνεχιστήκαν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, καθώς ο πρόεδρος Μουμπάρακ ανακοίνωσε ανασχηματισμό. Περίπου 50000 συγκεντρώθηκαν ξανά στην κεντρική πλατεία του Καΐρου. Η αστυνομία αποσύρθηκε ολοκληρωτικά και η διαδήλωση συνεχίστηκε παρουσία του στρατού, ο οποίος στην πλειοψηφία του κράτησε μια εντυπωσιακά ανεκτική στάση προς τους διαδηλωτές. Την νύχτα του Σαββάτου και ενώ έχει γίνει γνωστό ότι η αστυνομία έχει αποσυρθεί, άρχισε κύμα ληστειών τρομοκράτησης από ένοπλες ομάδες. Οι κάτοικοι σύστησαν αυτοσχέδιες ομάδες πολιτοφυλακής.
Βλέποντας εκ των υστέρων τις ερασιτεχνικές λήψεις από τις διαδηλώσεις μπορεί να δει κανείς ότι η αστυνομία στο Κάιρο έδειξε μικρή προθυμία να συγκρουστεί με τους διαδηλωτές και προτίμησε να σε πολλές περιπτώσεις να υποχωρήσει. Ίσως αυτό εξηγεί το γεγονός ότι στο Κάιρο υπήρχε μικρότερος αριθμός θυμάτων από ό,τι στο Σουέζ ή στην Αλεξάνδρεια. Πιθανότατα η τηλεοπτική κάλυψη από τις ταράτσες των μεγάλων ξενοδοχείων του κέντρου να συντέλεσε σ’ αυτό το γεγονός.
Επίσης βλέποντας την εμφάνιση και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των διαδηλωτών και έχοντας ζήσει στο Κάιρο για 2 χρόνια την περίοδο 2006-2008, συμπεραίνω ότι πρόκειται κυρίως για νεαρά άτομα της μέσης- ανώτερης οικονομικής τάξης. Άλλωστε οι κινητοποιήσεις οργανώθηκαν αρχικά από το διαδίκτυο, το οποίο θεωρείται μάλλον πολυτέλεια στην Αιγύπτου, αφού μόνο το 1,2% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ευρυζωνικό δίκτυο [4]. Ακόμα και στο αποκορύφωμα των γεγονότων δε συμμετείχε στις διαδηλώσεις ποσοστό μεγαλύτερο από 1% του πληθυσμού του Καΐρου των 20 εκατομμυρίων. Οι εξαθλιωμένοι, συντηρητικοί πληθυσμοί των παραγκουπόλεων της πρωτεύουσας [5] δε θεώρησαν ότι τα γεγονότα τους αφορούν. Η εξέγερση ήταν περισσότερο μια υπόθεση των άνεργων νέων με πανεπιστημιακή μόρφωση, που χρησιμοποιούν ως εργαλείο επικοινωνίας το διαδίκτυο. Αυτή η νέα γενιά έχει τη μόρφωση και την ενημέρωση να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στην κοινωνία, αλλά αισθάνεται πολιτικά και οικονομικά αποκλεισμένη. Δε διαφέρει πολύ από την κατάσταση της νεολαίας στην Ελλάδα σήμερα.
Όσον αφορά την προοπτική της κατάστασης, αν πέσει το καθεστώς στην Αίγυπτο θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν και άλλα απολυταρχικά καθεστώτα στην περιοχή. Οι ΗΠΑ αποδείχθηκε ότι ακολουθούσαν (για μια ακόμη φορά) κοντόφθαλμη πολιτική στηρίζοντας απολυταρχικά, κοσμικά καθεστώτα ως αντίβαρο στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Ο τελευταίος μάλλον ενισχύθηκε από την κατάπνιξη κάθε μορφής φυσιολογικής αντιπολίτευσης, που άφησε τη θρησκεία ως το μόνο ανοιχτό πεδίο αντίδρασης στην εξουσία. Παρόλα αυτά το πολιτικό Ισλάμ δεν είναι σε φυσιολογικές συνθήκες πλειοψηφικό στην κοσμοπολίτικη και πολυθρησκευτική αιγυπτιακή κοινωνία. Τα γεγονότα της εξέγερσης στην Αίγυπτο, ενώ δεν ανέδειξαν κάποιον αρχηγό, έφεραν στο προσκήνιο ένα δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας που δεν έχει σχέση ούτε με το θρησκευτικό φανατισμό ούτε με τη χούντα του Μουμπάρακ. Σε κάθε περίπτωση η κοινωνίες της Μέσης Ανατολής είναι πολύπλοκες και αυτό θα έπρεπε να το λαμβάνουν υπόψη τους οι δυτικές χώρες, προτού αποφασίσουν να στηρίξουν τα εξέχοντα μέλη της σοσιαλιστικής διεθνούς, Χόσνι Μουμπάρακ της Αιγύπτου και Μπεν Άλι της Τυνησίας.
Κώστας Γιαννίρης
[3] Συγκεκριμένα διακόπηκε για τρεις μέρες η πρόσβαση στο ίντερνετ και η αποστολή SMS κινητής τηλεφωνίας. Επίσης διακόπηκε η λειτουργία των κινητών για 36 περίπου ώρες. Δεν γνωρίζω αν έχει ξαναγίνει τόσο μακροχρόνια εκούσια διακοπή του ιντερνετ σε μια χώρα.
[5]http://www.citiesalliance.org/ca/sites/citiesalliance.org/files/CA_Docs/resources/Cairo's%20Informal%20Areas%20Between%20Urban%20Challenges%20and%20Hidden%20Potentials/CairosInformalAreas_Ch1.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου